Οι Οθωνοί είναι ελληνικό νησί και βρίσκονται στο βορειοδυτικότερο σημείο της Ελλάδας. Είναι το μεγαλύτερο από τα τρία Διαπόντια νησιά που βρίσκονται βόρεια της Κέρκυρας και ανήκουν στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων.
Γενικά στοιχεία
Γεωγραφία
Οι Οθωνοί έχουν έκταση 10,8 τετρ. χιλιόμετρα και απέχουν 7,5 ναυτικά μίλια από την Κέρκυρα. Το νησί είναι καταπράσινο, κυρίως ορεινό, με ανώτερο υψόμετρο το Μεροβίγκλι (393 μ.) και με βραχώδεις ακτές αλλά και μικρές διάσπαρτες παραλίες. Χαρακτηριστική είναι λόγω του επικλινούς του τοπίου η περίτεχνη κλιμακωτή κατασκευή τοιχείων "Γρέμπες" από πέτρα χωρίς αμμοκονίαμα "Ξερολιθιά", που διευκόλυναν την καλλιέργεια.
Ονομασία
Το όνομα του νησιού προέρχεται από την αρχαία λέξη Οθρωνός,σύμφωνα με τον Ησύχιο (3ος αιώνας μ.Χ.) και τον Προκόπιο (6ος αιώνας μ.Χ.), αλλά και Θορωνός (Πλίνιος, 10ος αιώνας μ.Χ.). Άλλες γνωστές ονομασίες είναι το Φιδονήσι (λόγω των πολλών φιδιών που είχαν κατακλύσει το νησί και που εξαιτίας τους είχε κάποτε εγκαταλειφθεί) και Φανό/Φανός/Fanos (παρετυμολογία πού χρησιμοποιείται σε διεθνείς χάρτες) και από τους Ιταλούς λόγω του φάρου του. Υπάρχουν επίσης και οι απόψεις ότι προήλθε απο τη λέξη Οθόνη ή τον πρώτο κάτοικο του νησιού, τον Όθωνα, χωρίς όμως να είναι τεκμηριωμένες.
Μυθολογία
Σύμφωνα με τη μυθολογία, κατά την αρχαιότητα ήταν το νησί της νύμφης Καλυψούς, κόρης του Άτλαντα η οποία ζούσε σε μία μεγάλη σπηλιά.Ο Οδυσσέας την ερωτεύθηκε και έμεινε αιχμάλωτος εκεί για επτά χρόνια.Ο Όμηρος ,ονόμαζε το νησί Ὠγυγία,στο οποίο υπήρχε έντονη ευωδία από κυπαρίσσι.Φεύγωντας ο Οδυσέας πάνω σε μία σχεδία,ναυάγησε και αφού πάλαιψε με τα κύματα,βρέθηκε στην Σχερία το νησί των Φαιάκων σημερινή Κέρκυρα .Ένα στοιχείο που δικαιώνει τον μύθο,λόγω της μικρής απόστασης που χωρίζει τα δύο νησιά.
Ιστορία
Στην αρχή της 2ης χιλιετίας, το νησί κατέκτησαν εναλλακτικά οι Φράγκοι (τον 11ο αιώνα) και οι Ενετοί (τον 12ο αιώνα), ενώ δεχόταν συχνά επιθέσεις από τους πειρατές της Μπαρμπαριάς και των Αλτζερίνων (Αλγερινών). Από το τέλος του 1383 έως το 1386 την κυριαρχία της Κέρκυρας άσκησε ο Κάρολος Γ' της Νάπολης ο Αντζού (Γαλλικά: Charles de Durazzo). Σε έγγραφό του αναφέρεται ότι στις 19 Απριλίου 1383 παραχώρησε την επικαρπία των νήσων Οθωνοί, Ερεικούσσα, Μαθράκι, Διάπλο και Άγιο Στέφανο (μεσαιωνική ονομασία της βραχονησίδας Βίδο), στον ιππότη Θεόδωρο Σκαλίτη σαν τιμάριο.
Το 1537, ο τουρκικός στόλος υπό την αρχηγεία του ελληνικής καταγωγής κουρσάρου και ναυάρχου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα σφαγίασε τους κατοίκους του νησιού μετά από μεγάλη μάχη. Στο ύψωμα Καλοδίκι και σε υψόμετρο 217 μ., υπάρχει σήμερα ένας άσπρος πέτρινος σταυρός για να θυμίζει εκείνο το γεγονός.
Οι τελευταίοι άποικοι των Οθωνών ως φαίνεται κατάγονταν από τους Παξούς αλλά και τα Ιωάννινα, την Πάργα και την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου. Χρονολογείται μετά την Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571, όταν ο τουρκικός στόλος καταστράφηκε και οι νησιώτες άρχισαν να μετακινούνται με μεγαλύτερη ασφάλεια. Μετά τις τελευταίες μετακινήσεις, μία μερίδα Οθωνιωτών αποίκησε και τα άλλα δύο Διαπόντια νησιά, την Ερεικούσσα και το Μαθράκι[2].
Το 1815, οι Άγγλοι κατακτούν τους Οθωνούς και όπως λεγεται, έστελναν στο νησί τους αρρώστους στρατιώτες για να αναρρώσουν λόγω του καλού κλίματος που επικρατούσε.
Με τη συνθήκη που υπογράφτηκε στις 29 Μαρτίου 1864 ανάμεσα στις τρεις Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και στο ελληνικό βασίλειο, τα Επτάνησα -και μαζί τους οι Οθωνοί- πέρασαν οριστικά στην ελληνική κυριαρχία στις 21 Μαΐου. Στις 5 Οκτωβρίου 1864, το IΓ' Iόνιο Kοινοβούλιο υλοποίησε το σκοπό της σύγκλησής του αποφασίζοντας πανηγυρικά την Ένωση με την Eλλάδα σε "μία και αδιαίρετη πολιτεία υπό το συνταγματικό σκήπτρο του Γεωργίου A' ".
Οι Οθωνοί ήταν ένας από τους αγαπημένους σταθμούς του διάσημου Γάλλου φυσιοδίφη Ζακ-Υβ Κουστώ και του εξερευνητικού σκάφους του Καλυψώ.
Οι Οθωνοί σήμερα
Οι περισσότεροι Οθωνιώτες ή Θωνιώτες έχουν μεταναστεύσει στην Κέρκυρα και την Αθήνα αλλά κυρίως στο εξωτερικό και ειδικότερα στις Η.Π.Α. λόγω των λίγων εκμεταλλεύσιμων πόρων. Κυρία απασχόληση των σημερινών κατοίκων είναι ο τουρισμός, η αλιεία και η ελαιοπαραγωγή. Παλαιότερα υπήρξε σημαντική η καλλιέργεια αμπελιών, η μελισσοκομεία και η κτηνοτροφία που έχουν μειωθεί σημαντικά σήμερα.
Τα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα διαφέρουν πολύ από αυτά των υπολοίπων Κερκυραίων. Χαρακτηριστική είναι η ομοιότητα στα μοιρολόγια που τραγουδούν οι γυναίκες με αυτά της Ηπείρου, όπως και οι παραδοσιακές ενδυμασίες.
Διοίκηση
Οι Οθωνοί ανήκαν μέχρι το 2011 στην Κοινότητα Οθωνών, οπότε εντάχθηκαν στον ενιαίο Δήμο Κέρκυρας που ανήκει στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, έχουν 631 κατοίκους.
Ψυχαγωγία
Το τοπικό πανηγύρι γίνεται στις 15 Αυγούστου, την ημέρα του εορτασμού της Παναγίας. Υπάρχουν μερικές καφετέριες που το καλοκαίρι κυρίως οργανώνουν διάφορες εκδηλώσεις και το βράδυ παίζουν μουσική. Οι εξορμήσεις στην "Άσπρη Άμμο" και στη σπηλιά της Καλυψούς ή ο γύρος του νησιού με βάρκα προσφέρονται για τους λάτρεις των εκδρομών.
Αθλητισμός
Στο λιμάνι του Άμμου, δίπλα ακριβώς απο την εκκλησία της Αγίας Τριάδος, υπάρχει γήπεδο ποδοσφαίρου όπου γίνονται αθλητικές συναντήσεις της τοπικής ομάδας με τις ποδοσφαιρικές ομάδες από τα άλλα Διαπόντια νησιά. Υπάρχει επίσης και ανοικτό γήπεδο μπάσκετ αλλά και παιδική χαρά. Το νησί είναι κατάλληλο για πεζοπορία, με αναρίθμητα μονοπάτια και παλιά πλακόστρωτα μέσα σε καταπράσινο τοπίο.
Φύση
Χλωρίδα
Η πυκνή βλάστηση είναι το κύριο χαρακτηριστικό στο νησί. Καλύπτεται σχεδόν εντελώς από ελαιόδενδρα τα οποία παράγουν ένα μικρό είδος ελιάς, την "Ελαία η μικρόκαρπος" (Olea microcarpa), κοινώς λιανολιά ή λαδοελιά, με μεγάλη περιεκτικότητα λαδιού υψηλής ποιότητας, η οποία είναι κοινή σε όλα τα Επτάνησα. Είναι δε πυκνοφυτεμένα λόγω του ότι επί ενετικής κατοχής, οι κατακτητές προσέφεραν χρήματα για τη δενδροφύτευση (ως καμουφλάζ της θέσης των οχυρωμάτων) και έτσι τα περισσότερα είναι ηλικίας άνω των 300-400 ετών ξεπερνώντας σε ύψος τα επτά μέτρα. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα σπίτια βρίσκονται κυριολεκτικά περικυκλωμένα από ελαιόδενδρα.
Επίσης, υπάρχουν κυπαρίσσια σε όλες σχεδόν τις πλαγιές των βουνών και πολλά οπωροφόρα. Η επίσης ψηλή μουριά (ή Σκαμνιά) και η συκιά (ή Σκεριά) βρίσκονται σχεδόν σε όλες τις συνοικίες και τους κήπους που φιλοξενούν πολλά είδη οπωροκηπευτικών, αλλά και τα χαρακτηριστικά μεγάλα λάχανα που ονομάζονται από τους Οθωνιώτες Κραμπί, όπως και στην Κύπρο. Συνήθως, οι προσόψεις των σπιτιών αντί γιά τέντες ή υπόστεγα έχουν πέργολες με κληματαριές )ή Περγουλιές. Η ρίγανη, το φασκόμηλο και πολλά άλλα βότανα ευδοκιμούν σε μεγάλο αριθμό.
Πανίδα
Οι Οθωνοί είναι από τούς πρώτους σταθμούς μεταναστευτικών πτηνών στην νοτιοανατολική Ευρώπη από την Λιβύη και ειδικά των τρυγονιών. Λόγω όμως της εκτεταμένης χρήσης φυτοφαρμάκων και της πολύχρονης λαθροθηρίας, έχουν μειωθεί σημαντικά οι αριθμοί τους. Παρατηρείται ικανός αριθμός τσαλαπετεινών (ή κατσουλιέρηδες) και μπεκατσινιών (ή ξυλόκοτες) τους χειμερινούς μήνες. Επίσης συναντώνται: ο πετρίτης (είδος γερακιού), ο μελισσοφάγος, το βραχοχελίδονο(η πετροχελίδονο ενα ειδος χελιδονιού),το κοράκι καί μερικά είδη αετών.
Υπάρχουν αρκετοί λαγοί και αγριοκούνελα. Η συνήθης μορφή ερπετού είναι ένα είδος οχιάς Vipera ammodytes (ή Αστρίτης).
Στα θαλάσσια θηλαστικά έχουν παρατηρηθεί: το ρινοδέλφινο, τουλάχιστον τρία είδη καρχαριών (συμπεριλαμβανομένου του γνωστού λευκού καρχαρία), ενώ σποραδικά κοντά στην σπηλιά της Καλυψούς παρατηρούνται κινήσεις της μεσογειακής φώκιας Μονάχους Μονάχους. Απαντώνται επίσης σχεδόν όλες οι ποικιλίες της θαλάσσιας πανίδας, όπως ο σαργός, το μπαρμπούνι, το λυθρίνι, ο ροφός, ο βλάχος (με βάρος έως και 30 κιλά), το χταπόδι, η σμέρνα, το σαλάχι, ο αστακός και τα περισσότερα αφρόψαρα. Αξιοσημείωτη είναι και η παρουσία των πεταλίδων και των αχινών.
Το ζωοπλαγκτόν στους μικρούς όρμους του νησιού και ειδικά στο Φύκι ειναι τοσο άφθονο που τη νύχτα, όταν υπάρχει ηρεμία, κυριολεκτικά φωτίζει τον βυθό. Πάντως, σημαντική ζημιά στο οικοσύστημα του νησιού έχει ήδη προκαλέσει η εκτεταμένη αλιεία με τράτα (αν και είναι απαγορευμένη) και η χρήση δυναμίτιδας κατά το παρελθόν.
Πρόσβαση
Ακτοπλοϊκή πρόσβαση
Ακτοπλοϊκή συγκοινωνία
Το νησί είναι προσβάσιμο ακτοπλοϊκά με τακτικά δρομολόγια από την Κέρκυρα και τον Άγιο Στέφανο. Το λιμάνι του Άμμου, που είναι και η πολυπληθέστερη συνοικία, έχει αρκετές τουριστικές υποδομές με μικρούς ξενώνες, ταβέρνες, παραδοσιακά καφενεία, αστυνομικό τμήμα, αγροτικό ιατρείο,ιδιωτικό ασθενοφόρο και λιμενικό σταθμό.Το νέο λιμάνι στην τοποθεσία Αυλάκια, με αλιευτικό καταφύγιο,έχει δυνατότητα ελλιμενισμού αρκετών ιστιοφόρων και μικρών ιδιωτικών σκαφών.
Ακτοπλοϊκοί χάρτες
Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τη συστάδα των Οθωνών παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός (1ος τόμος) και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-212, που περιλαμβάνει και τις νήσους Κέρκυρα και Παξοί και τις έναντι ακτές της Ηπείρου, και ακόμα ειδικότερα ο ΧΕΕ-016 που αποτελεί τον λιμενοδείκτη του όρμου Άμμου.
Άλλες συγκοινωνίες
Στο νησί πάρχει και ελικοδρόμιο στην τοποθεσία Φαναρι για επείγοντα περιστατικά. Το νέο ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο 11 χλμ. επεκτείνεται σε όλα τα σημεία των οικισμών και υπάρχει πλήρης ηλεκτροδότηση καθώς και τηλεφωνικό δίκτυο με διαδικτυακή πρόσβαση.
Αξιοθέατα
Στα δυτικά του νησιού, κοντά στην παραλία Άσπρη Άμμος (η πρόσβαση γίνεται μόνο μέσω βάρκας), υπάρχει η Σπηλιά της Καλυψούς μήκους 100μ., με 15μ. πλάτος και 20μ. ύψος. Υπάρχουν αρκετοί μικροί οικισμοί με παραδοσιακά σπίτια: Δάφνη, Χωριό, Βιτσετζιάτικα, Αργυράτικα, Δελετάτικα, Παπαδάτικα, Μαστοράτικα, Σταυρός, Φανός και οι παλιές εκκλησίες της Αγίας Τριάδος (του 1892), της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Παρασκευής (χρονολογείται στα 1700).
Στο βορειοανατολικό άκρο, στο ακρωτήριο Καστρί, στην κορυφή του λόφου σε υψόμετρο 100μ., κοντά στα ερείπια του ενετικού οχυρού υπάρχει ο χαρακτηριστικός φάρος του νησιού. Ο φάρος αυτός κατασκευάστηκε το 1872, εχει ύψος 13μ. και είναι ο πρώτος φάρος που συναντούν όσοι πλέουν από τον βορρά προς το Ιόνιο Πέλαγος. Εκπέμπει μια λευκή αναλαμπή κάθε 10 δευτερόλεπτα και είναι ορατός σε ακτίνα 21 ναυτικών μιλίων.Πρόσφατα ανακοινώθηκε μόνιμο έκθεμα λαογραφίας του νησιού.
Επίσης, υπάρχει μεγάλο καταδυτικό ενδιαφέρον για υποβρύχια φωτογράφηση λόγω της ιδιόμορφης γεωμορφολογίας του βυθού και των πολυάριθμων σπηλιών. Άλλα σημεία ενδιαφέροντος είναι ο Μοσχοπόντικας, η Ξυλοσερμή, ο όρμος Φύκι (όπου υπάρχει βυθισμένο το ναυάγιο του πλοίου Σάρα) και ο παλιός πέτρινος μύλος.